Ο αρχαιολογικός πλούτος της επαρχίας Σιντικής όπως αναφέρεται στο βιβλίο της Άννας Τολούδη

Η κ. Άννα Τολούδη συγγραφέας του βιβλίου ΣΙΝΤΙΚΗ Ιστορία και παραδόσεις, κόρη του αείμνηστου δημοσιογράφου κ Δημητρίου Τολούδη, εκδότη της τοπικής εφημερίδας «Σιδηροκαστρινόν Βήμα» και Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου επί Δημάρχου κ.Παναγιώτη Βονίτη.

Γράφει η κ. Άννα Τολούδη στην εισαγωγή του βιβλίου της:  «………..Πολλά και διάφορα είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα, που ήρθαν στο φως στην επαρχία Σιντικής και μεγάλη η αρχαιολογική τους αξία. Από αυτά ελάχιστα είναι, κατά σύμπτωση γνωστά, αφού κατά την προπολεμική εποχή αρχαιολογική υπηρεσία ήταν ανύπαρκτη στο αρχαίο αυτό διαμέρισμα και οι αρχαιοκάπηλοι κυριολεκτικά όργωναν τον παραστρυμόνιο αυτό χώρο.

Από τα αρχαιολογικά αντικείμενα που προπολεμικά ανακαλύφτηκαν στη Σιντική γνωστά είναι:

• • Ένας πέτρινος χειροπέλεκυς κυανοπράσινου χρώματος, βρέθηκε στο βάθος χαράδρας, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του Μπέλες κοντά στη Μεσαία.
  • Μια πέτρινη αξίνα, που βρέθηκε πάλι σε χαράδρα, κοντά στο Κρασοχώρι.
  • Ένα πήλινο μικρό αγαλματίδιο της θεάς Άρτεμης, που ανακαλύφθηκε στη θέση «Γκραντέσινο», μια μικρή πολιτεία δύο ώρες περίπου βορειότερα του Κλειδίου. Στην τοποθεσία αυτή βρέθηκαν κατά καιρούς, στα προπολεμικά χρόνια, πολλά και διάφορα αρχαιολογικά αντικείμενα αξίας. Γι’ αυτό το Κλειδίο την εποχή εκείνη είχε γίνει το επίκεντρο της αρχαιοκαπηλίας.
  • Πήλινο αγαλματίδιο, που παρίστανε προτομή κόρης, βρέθηκε στο Νέο Πετρίτσι. Εδώ ανακαλύφθηκαν και αρχαία νομίσματα.
  • Επιτύμβιες πλάκες ανακαλύφθηκαν με τη διάνοιξη θεμελίων, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, στη θέση «Τοπ – μπαϊρ» του Σιδηροκάστρου. Όλες οι πλάκες αυτές έφεραν ελληνικές επιγραφές.
  • Νομίσματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρέθηκαν στη θέση «Μαϊμούδα» του Σιδηροκάστρου.
  • Νόμισμα, που στη μια του όψη είχε γενειοφόρο Ηρακλή και στην άλλη την Ελληνική επιγραφή «ΚΟΤΟΥΣΑΙΩΝ» με ρόπαλο, βρέθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στον αρχαιολογικό χώρο πάνω στο βράχο Ισσάρι, βόρεια του Σιδηροκάστρου.

Οι πληροφορίες αυτές πάρθηκαν από ντόπιους κατοίκους των περιοχών αυτών, ύστερα από μακρόχρονη έρευνα. Δυστυχώς η τύχη των αρχαιολογικών αυτών αντικειμένων αγνοείται.

• Αρχαιολογικός πλούτος ανακαλύφθηκε μεταπολεμικά στη θέση «Ζεστά Νερά» του Σιδηροκάστρου. Όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν παραλήφθηκαν από τον τότε Νομάρχη Σερρών και μεταφέρθηκαν στο αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου φυλάσσονται και σήμερα.
• Αρχαίος οικισμός ανακαλύφθηκε στις υπώρειες των Σαρλίγγιων βουνών (Αλή Μποτούς). Εδώ βρέθηκε σπουδαίος αρχαιολογικός θησαυρός. Η υπηρεσία Αρχαιοτήτων Καβάλας παρέλαβε ένα γεμάτο κιβώτιο με αρχαία αντικείμενα, χρυσά σκουλαρίκια, πολύτιμα περιδέραια, βραχιόλια, νομίσματα της Αρχαίας Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής και πολλά άλλα..
• Αγαλματίδιο αρχαιολογικής αξίας βρέθηκε στην απόκρημνη βόρεια πλευρά του κεντρικού γήλοφου του Σιδηροκάστρου. Φυλάσσεται στο Μουσείο Καβάλας.
• Αναθηματική στήλη με την επιγραφή «ΛΥΑΙΟΣ ΤΥΡΕΝΤΙΟΣ ΚΑΙ Η ΓΥΝΗ ΑΥΤΟΥ ΚΛΑΥΔΙΑ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΑΝ ΕΚ ΘΕΜΕΛΙΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ» ήρθε στο φως με τη διάνοιξη των θεμελίων του Α Δημοτικού Σχολείου του Σιδηροκάστρου, στη θέση «Τοπ-Μπαϊρ» (ύψωμα Σωτήρος). Η στήλη φυλάσσεται στο υπόγειο του Γυμνασίου Αρρένων Σερρών
• Επιτύμβια πλάκα βρέθηκε με τη θεμελίωση σπιτιού στη γύφτικη συνοικία (Απάνω Μαχαλά) του Σιδηροκάστρου. Απεικονίζει γυναίκα και κόρη και φέρει αρχαία ελληνικά γράμματα. Φυλάσσεται στο Μουσείο Καβάλας.
• Εξήντα αρχαία νομίσματα, της εποχής του Φιλίππου του Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, βρέθηκαν μέσα στα όρια της πόλεως Σιδηροκάστρου και παραδόθηκαν στο Μουσείο Καβάλας.

Εκτός από αυτά έγινε γνωστό πως ανακαλύφθηκαν και άλλα αρχαία αντικείμενα, που η τύχη τους αγνοείται. Έτσι στο ορεινό τμήμα από το Σιδηρόκαστρο μέχρι τις υπώρειες Αλή Μπουτούς, βρέθηκαν:

• Σιδερένιο στενόμακρο ξίφος.
• Σιδερένιο αρχαίο νόμισμα βάρους 75 γραμμαρίων.
• Άλκινο νόμισμα, με τη μορφή του Δία στη μια όψη και στην άλλη την επιγραφή «ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΤΕΤΑΡΤΗ».
• Χάλκινη σφραγίδα με ελληνική επιγραφή και στη μέση λατινικά στοιχεία.
• Νομίσματα διάφορα του Φιλίππου Β και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
• Ασημένια βυζαντινή εικόνα της Παναγίας, που αρχαιοκάπηλος κατόρθωσε να την ανταλλάξει με χάρτινη εικόνα της Παναγίας, με ζωηρά χρώματα.

Είναι γνωστό στους κατοίκους ότι η ορεινή αυτή περιοχή, από το Σιδηρόκαστρο και μέχρι «Αλή Μπουτούς» που μέσα στα όριά της περικλείονται τα χωριά Φαιά Πέτρα, Καπνότοπος, Αχλαδοχώρι και Καρυδοχώρι, είναι γεμάτη από αρχαιότητες. Γι’ αυτό δέχεται συχνές επισκέψεις αρχαιοκαπήλων, που αναπτύσσουν ανησυχητική δράση και αποσπούν από τους αφελείς αντικείμενα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας με ασήμαντα χρηματικά ποσά.

Η επαρχία Σιντικής έχει να παρουσιάσει και πολλά Βυζαντινά μνημεία Τα βυζαντινά λουτρά Άγκιστρου, το φρουριακό συγκρότημα του Κλειδίου, το φρούριο Σιδηροκάστρου, τα βυζαντινά λουτρά Σιδηροκάστρου και Νέου Πετριτσίου, ο πύργος του Σιδηροκάστρου, το βυζαντινό ωρολόγιο του Άγκιστρου, το δημόσιο ωρολόγιο του Σιδηροκάστρου, η καμπύλη πέτρινη γέφυρα στον Κρουσοβίτη, οι υπόγειες σήραγγες του Σιδηροκάστρου και τόσα άλλα μνημεία δευτερεύουσας σημασίας φέρουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του βυζαντινού πολιτισμού.

Είναι αλήθεια ότι ολόκληρη η Ελλάδα, αν ανασκάπτονταν , θα παρουσίαζε αρχαιολογικό πλούτο. Μια δοκιμαστική όμως ανασκαφή στην ακριτική αυτή επαρχία θα είχε ιδιαίτερη σημασία. Σύμφωνα με τη γνώμη διαπρεπών αρχαιολόγων, την αρχαιότητα στον παραστρυμόνιο αυτό χώρο άκμασαν σημαντικές πόλεις. Αν ληφθούν υπόψη τα ευρήματα επιφάνειας, συμπεραίνεται ότι ο υπόγειος πλούτος είναι κατά πολύ μεγαλύτερος. Πολλοί τέτοιοι θησαυροί ήρθαν στο φως με το υνί του αγρότη, την τσάπα της χωρικής, το μηχάνημα του εργάτη.

Για τη διενέργεια ανασκαφών στην περιοχή κινήθηκε η ΙΓ Υπηρεσία Αρχαιοτήτων Καβάλας, που υπέβαλε σχετικό αίτημα στη Γενική Διεύθυνση Αρχαιολογικών Υπηρεσιών και συνηγόρησε με επανειλημμένη αρθρογραφία και ο τοπικός τύπος. Όμως δεν βρήκαν ανταπόκριση. Χαρακτηριστικά ο τότε Υφυπουργός Άγγελος Βλάχος απάντησε: «Προς την Διεύθυνσιν της εφημερίδος «Σιδηροκαστρινόν Βήμα». Θέμα: Αρχαιολογικαί ανασκαφαί: Εις φύλλον υμών της 25-8- 1963, υπογραμμίζετε την ανάγκην εγκρίσεως των απαιτουμένων πιστώσεων δια την διενέργειαν ανασκαφών εις τον αρχαιολογικόν  χώρον «Τοπ-Μπαϊρ» (Ύψωμα Σωτήρος). Η Γενική Διεύθυνσις Αρχαιολογικών Υπηρεσιών, εν όψει της οποίας ετέθη το δημοσίευμα, παρέχει την πληροφορίαν, ότι ολόκληρος η Ελλάς ανασκαπτομένη θα αποδώσει αρχαιολογικόν πλούτον. Τούτου ένεκεν – προστίθεται – αι ανασκαφαί αναλόγως των χορηγουμένων πιστώσεων εκτελούνται κατά προτεραιότητα.

Μετά τιμής
Ο Υφυπουργός
Άγγελος Βλάχος»

Τελειώνοντας την αναφορά μου στο βιβλίο της κ. Άννας Τολούδη διερωτώμαι. Άραγε ο αρχαιολογικός χώρος του «Τοπ – Μπαϊρ» ή «το Ιερό του Απόλλωνα και του Πάνα» της  επαρχίας Σιντικής, στα σημερινά χρόνια, θα έχουν την τύχη να μπουν στην προτεραιότητα του Υπουργού ή του Υφυπουργού Πολιτισμού για ανασκαφή;

Αναθηματική στήλη από πληροφορίες έγκυρων πηγών, βρέθηκε από εκσκαφέα της στρατιωτικής ΜΟΜΑ, όταν διαμόρφωνε την αυλή του Α Δημοτικού Σχολείου και στο πλησιέστερο σημείο προς τη βάση του Υψώματος Σωτήρα.

Η αναφορά αυτής της στήλης σε Ναούς προς τιμήν του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος μας συγκλονίζει σήμερα, μετά την ανακάλυψη από τον Σύλλογό μας αρχαίου Ναού στο λόφο του Σωτήρα (Τοπ – Μπαϊρ). Πιστεύουμε ότι αυτή η στήλη πρέπει να συνδέεται με αυτόν τον αρχαίο Ναό που εντοπίσαμε στη βάση του Σωτήρα, πίσω από το σπίτι του κ. Πάσχου Γεωργίου.

Με την εποπτεία της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας  Σπηλαιολογίας Βόρειας Ελλάδας, καθαρίσαμε το χώρο αυτόν που ήταν γεμάτο σκουπίδια. Στους κάτοικους Βαροσίου ήταν γνωστός ως η τρύπα του Μουντή.

Στο υνί του κ. Γρεασίδη Γαβριήλ οργώνοντας χωράφι του στα Τσερκέζικα, σκάλωσαν δύο επιτύμβιες πλάκες που τις παρέδωσε στην Αρχαιολογική Εφορεία Καβάλας. Τις είδα σε φωτογραφίες που μου έδειξε.

Αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα Νεολιθικής εποχής συγκέντρωσε η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας Σπηλαιολογίας  Βόρειας Ελλάδος, από εσκαφές στο σπήλαιο του Φράγματος (Τεχνητοί Καταρράκτες). Επίσης αρκετά συγκέντρωσε και η Εφορεία ΚΗ΄ Κλασικών και Προϊστορικών Χρόνων άλλων εποχών από τη βάση του Μαύρου Βράχου. Μερικά από αυτά τα ευρήματα των Εφορειών αναφέρονται στο βιβλίο «Φως στα Μυστικά του Μαύρου Βράχου» Στις Σέρρες υπάρχουν και τα πρωτότυπα ευρήματα που βρέθηκαν στα σύνορα του Προμαχώνα, έργο δεκαετίας της αρχαιολόγου κ. Κουκούλης, ενώ αντίγραφα φυλάσσονται στα Λουτρά Σιδηροκάστρου.

Είναι ευκαιρία για τον Καλλικρατικό μας Δήμο να συγκεντρώσει όλο αυτόν τον  Αρχαιολογικό θησαυρό της Επαρχίας Σιντικής. Σ’ αυτήν την ακριτική περιοχή που ζούμε, αξίζει η δημιουργία Αρχαιολογικού Μουσείου, που θα προβάλει όλα τα Αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν και όλα τα άλλα που κρύβονται και θα τα αποκαλύψει η Αρχαιολογική σκαπάνη. Κτήριο για Μουσείο μπορούμε να βρούμε στα στρατόπεδα (130 Μ.Π.Π), σε σχολεία κενά, κλασικά κτήρια ιδιωτών όπως του κ. Δεσποτίδη, πιθανόν και η μαθητική εστία, που ακούστηκε θα κλείσει. Όταν τονωθεί το ενδιαφέρον των Ελλήνων Αρχαιολόγων τότε θα εντοπίσουν την Αρχαία Ηράκλεια στο Σιδηρόκαστρο. Σήμερα έχουμε δημοσιεύματα από Βούλγαρο Αρχαιολόγο ότι η πρωτεύουσα των Σιντίων τοποθετείται στο Ρούπιτε της Βουλγαρίας που είναι ανάμεσα στο Πετρίτσι και το Σαντάσκι της Βουλγαρίας. Στη σελίδα όμως  379 του αρχαιολογικού βιβλίου Μακεδονία (ΑΔ 19, 1964, Χρονικά) αναφέρεται: «Εις το Σιδηρόκαστρο τοποθετείται η μακεδονική πόλις Ηράκλεια Σιντική». Μήπως δεν την γνωρίζουν οι δικοί μας αρχαιολόγοι για να τοποθετηθούν σε Ελληνικά συνέδρια για να βγάλουν σωστά συμπεράσματα;

Ακόμη θέλω να προσθέσω ότι τα Αρχαιολογικά ευρήματα του Ιερού του Απόλλωνα και Πάνα στη βάση του Μαύρου Βράχου, το πλήθος λαξευτών δωματίων και σκαλοπατιών στην Νότια  πλευρά του Μαύρου Βράχου, γνωστοποιούν παλαιά αρχαία πόλη που πρέπει κατά το μεγαλύτερο μέρος της να είναι βυθισμένη ανατολικά πίσω από τον Μαύρο Βράχο. Αυτή η πόλη εικάζεται ότι είναι η Αρχαία Κοτούσα. Μετά την ανακάλυψη του υπόγειου ποταμού που αναζητούμε θα εξιχνιασθούν όλα τα μυστικά αυτά που κρύβει ο Μαύρος Βράχος. Έως πότε όμως θα κάνουμε υπομονή.